Ağır Ceza Mahkemeleri

Ağır Ceza Mahkemelerinin görev ve yetkileri nelerdir? CMK Kapsamında Ağır Ceza Mahkemelerinin yapısı ve işleyişi hakkında bilgilendirici bir yazı.

KENDI AVUKATIN OLCEZA

Av. Melih M. KARANFİL

10/27/20244 min oku

Ağır Ceza Mahkemelerinin Görev ve Yetkileri ile CMK Kapsamında Yapısı ve İşleyişi

Giriş

Ağır Ceza Mahkemeleri, Türk Ceza Yargılaması Sistemi'nin önemli bir unsurudur. Ağır Ceza Mahkemesi, işlediği iddia edilen suçlar bakımından ceza miktarı ve suçun niteliği açısından daha ağır yaptırımlar öngörülen davalara bakmakla görevlidir. Bu mahkemelerin görev ve yetkileri, Türk Ceza Kanunu (TCK), Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve diğer ilgili mevzuatla düzenlenmiştir.

Ağır Ceza Mahkemeleri, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) öngördüğü usul kuralları çerçevesinde çalışır ve yargılamanın temel aşamalarını yürütür. Bu makalede, Ağır Ceza Mahkemelerinin görev ve yetkileri, CMK kapsamındaki yapısı ve işleyişi ile ilgili ayrıntılı bilgi verilecektir.

1. Ağır Ceza Mahkemelerinin Görev ve Yetkileri

Ağır Ceza Mahkemeleri, Türkiye’de ağır cezai yaptırımların söz konusu olduğu davalara bakmakla görevlidir. Bu mahkemeler, genellikle kamu güvenliği, toplum düzeni veya ağır suçlara ilişkin davalarla ilgilenir. Bu suçlar arasında kasten öldürme, cinsel saldırı, uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti gibi ağır suçlar bulunmaktadır.

5235 Sayılı Kanun'un 12. maddesine göre, Ağır Ceza Mahkemelerinin görevli olduğu suçlar şunlardır:

  • Ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis cezasını gerektiren suçlar.

  • 10 yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlar.

  • Diğer kanunlarda Ağır Ceza Mahkemeleri tarafından yargılanacağı belirtilen suçlar.

Bununla birlikte, bazı suçlar hapis cezası 10 yıldan fazla olmasına rağmen, Özel Ceza Mahkemeleri veya Asliye Ceza Mahkemeleri tarafından da görülebilir. Bu tür düzenlemeler istisna olup, genel kural, yukarıda belirtilen ağır cezaları gerektiren suçların Ağır Ceza Mahkemelerinde yargılanmasıdır.

2. Ağır Ceza Mahkemelerinin Yapısı ve Üyeleri

Ağır Ceza Mahkemeleri, heyet halinde çalışan mahkemelerdir. Bu heyet, bir başkan ve iki üye hakimden oluşur. Duruşmalarda karar alınabilmesi için en az üç hakimin katılımı gereklidir. Ayrıca, bu mahkemelerde savcılık görevi, Cumhuriyet Savcıları tarafından yürütülür.

Mahkemenin başkanı, tecrübeli ve kıdemli bir hakim olmalıdır. Diğer üyeler ise başkana yardımcı olan hakimlerden oluşur. Heyet, davaların adil bir şekilde yürütülmesinden ve doğru kararların alınmasından sorumludur.

Ağır Ceza Mahkemelerinde ayrıca yazı işleri müdürü ve zabıt katipleri de görev yapar. Bu personel, mahkeme süreçlerinin doğru ve hızlı bir şekilde işlemesini sağlamakla yükümlüdür.

3. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Kapsamında Ağır Ceza Mahkemelerinin İşleyişi

Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK), ceza yargılamalarının usul ve esaslarını düzenleyen ana kanundur. CMK, yargılamanın başından sonuna kadar izlenmesi gereken usulleri ortaya koyar ve bu kurallar, Ağır Ceza Mahkemeleri için de geçerlidir. Ağır Ceza Mahkemelerinin CMK kapsamındaki işleyişi şu şekildedir:

a) Yargılamanın Başlatılması

Ağır Ceza Mahkemelerinde bir dava açılabilmesi için Cumhuriyet Savcısı tarafından hazırlanan iddianamenin kabul edilmesi gerekir. İddianame, suç işlendiğine dair yeterli delilin bulunduğunu belirten ve sanığın hangi suçtan yargılanacağını açıklayan bir belgedir. CMK 170. maddesine göre iddianamenin düzenlenmesi, ceza yargılamasının başlangıcını oluşturur.

b) İddianamenin Kabulü

İddianame düzenlendikten sonra, mahkeme tarafından CMK 174. maddesi gereğince bir ön inceleme yapılır. Bu inceleme sonucunda, iddianamenin kabul edilip edilmeyeceğine karar verilir. İddianamenin kabulü ile birlikte mahkeme süreci resmen başlar. Mahkeme, iddianamenin kabul edilmesiyle birlikte duruşma gününü belirler ve sanığın savunma hakkını kullanabilmesi için gerekli tebligatları yapar.

c) Duruşma Süreci

Ağır Ceza Mahkemelerinde yapılan duruşmalar, CMK'da belirtilen yargılama usulüne uygun şekilde gerçekleştirilir. CMK 182. maddesi uyarınca, duruşmalar kural olarak alenidir ve herkesin katılımına açıktır. Ancak bazı hallerde, kamu düzeni veya özel hayatın gizliliğinin korunması amacıyla duruşmaların kapalı yapılmasına karar verilebilir.

Duruşma sürecinde sanığın savunması alınır, deliller sunulur ve tanıklar dinlenir. CMK 191. maddesi gereğince, sanığın müdafi (avukat) ile savunma yapma hakkı vardır. Müdafi, sanığın haklarını korumak ve savunmasını en etkili şekilde yapmakla yükümlüdür.

d) Delil İncelemesi

Ceza yargılamasının en önemli aşamalarından biri, delillerin incelenmesidir. CMK, delil serbestisini benimsemekle birlikte, hukuka aykırı elde edilen delillerin yargılamada kullanılmasını yasaklamaktadır. CMK 206. maddesi gereğince, delillerin hukuka uygun bir şekilde toplanması ve mahkemeye sunulması gerekir.

Ağır Ceza Mahkemeleri, delillerin değerlendirilmesinde geniş bir takdir yetkisine sahiptir. CMK 217. maddesi, mahkemenin tüm delilleri serbestçe değerlendirebileceğini belirtir. Ancak mahkeme, delillerin hukuka uygun olup olmadığını da gözetmek zorundadır.

e) Karar Verme

Yargılamanın sonunda mahkeme, sanık hakkında bir hüküm verir. Mahkemenin hükmü, suçun sabit olup olmadığına ve cezanın ne olacağına dair bir karardır. CMK 223. maddesi gereğince, mahkeme ya sanığın beraatine ya da mahkumiyetine karar verir. Eğer suç sabit görülmezse, beraat kararı verilir; aksi halde sanık cezalandırılır.

Karar, mahkeme heyeti tarafından oy çokluğuyla alınabilir. Mahkeme başkanı veya üyelerden biri karara muhalif olabilir, bu durumda muhalefet gerekçesi karar tutanağında yer alır.

f) Temyiz ve İstinaf Yolu

Ağır Ceza Mahkemelerinin verdiği kararlara karşı, Bölge Adliye Mahkemesi (istinaf) veya Yargıtay nezdinde temyiz başvurusu yapılabilir. CMK 272. maddesi uyarınca, 10 yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin kararlar doğrudan Yargıtay tarafından incelenir. Diğer kararlar için ise önce istinaf yolu açıktır. İstinaf incelemesinde Bölge Adliye Mahkemesi, ilk derece mahkemesinin kararını hukuki ve maddi açıdan inceleyebilir. Eğer karar hukuka aykırı bulunursa, bozularak yeniden yargılama yapılmasına karar verilebilir.

4. Ağır Ceza Mahkemelerinin Yetki Alanı

Ağır Ceza Mahkemelerinin yetki alanı, görev yaptığı coğrafi bölge ile sınırlıdır. Genellikle il merkezlerinde kurulan bu mahkemeler, o ilin yargı çevresi içerisindeki ağır ceza gerektiren davalara bakar. Ancak bazı hallerde, davanın başka bir mahkemede görülmesi gerekebilir. Bu durumda, CMK 19. maddesi uyarınca yetki uyuşmazlıkları gündeme gelir ve yetkili mahkeme belirlenir.

5. Ağır Ceza Mahkemelerinde Müdafiin Rolü

Ağır Ceza Mahkemelerinde yargılanan sanıklar, savunmalarını bir avukat aracılığıyla yapabilirler. CMK 150. maddesi gereğince, sanığın avukatı yoksa ve müdafilik yapacak maddi gücü bulunmuyorsa, kendisine baro tarafından bir müdafi atanır.