Bölge Adliye Mahkemeleri

Bölge Adliye Mahkemeleri: Görev, Yetki, Yapı ve İşleyiş

Giriş

Bölge Adliye Mahkemeleri, Türkiye’deki yargı sisteminin önemli bir bileşeni olarak, adaletin sağlanması ve hukukun üstünlüğünün korunması açısından kritik bir rol oynamaktadır. 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemeleri Kanunu ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) çerçevesinde düzenlenen bu mahkemeler, özellikle ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların denetlenmesi ve itiraz süreçlerinin yönetilmesi konusunda önemli işlevler üstlenmektedir. Bu yazıda, Bölge Adliye Mahkemeleri’nin görev ve yetkileri, yapısı, işleyişi ve ilgili mevzuat hakkında detaylı bilgi sunulacaktır.

1. Bölge Adliye Mahkemeleri Nedir?

Bölge Adliye Mahkemeleri, 5235 sayılı kanun çerçevesinde kurulmuş olan, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararlar üzerine yapılan itirazları değerlendiren mahkemelerdir. Bu mahkemeler, adaletin sağlanması, hukukun üstünlüğünün korunması ve bireylerin haklarının güvence altına alınması amacıyla faaliyet gösterir. Türkiye genelinde farklı bölgelerde bulunan bu mahkemeler, adli yargı sisteminin önemli bir parçasını oluşturur.

2. Bölge Adliye Mahkemelerinin Görev ve Yetkileri

Bölge Adliye Mahkemeleri’nin görev ve yetkileri, 5235 sayılı kanun ve 6100 sayılı HMK çerçevesinde belirlenmiştir. Bu mahkemelerin başlıca görevleri ve yetkileri şunlardır:

a) İtirazların İncelenmesi

Bölge Adliye Mahkemeleri, ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararlar üzerine yapılan itirazları incelemekle yetkilidir. Bu itirazlar, hukuka aykırılık iddialarına dayanır ve mahkeme, bu iddiaları değerlendirerek karar verir.

b) Kararların Denetimi

Bölge Adliye Mahkemeleri, ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların hukuka uygunluğunu denetler. Bu denetim, kararların usul ve esas açısından incelenmesi ile gerçekleşir. Mahkeme, itirazları değerlendirirken, kararın hukuka uygun olup olmadığını tespit eder.

c) İdari ve Ceza Dışındaki Davalar

Bölge Adliye Mahkemeleri, genel olarak ceza ve idari yargı kapsamı dışında kalan davalar üzerinde yetkilidir. Hukuk davaları, ticaret davaları ve diğer özel hukuk davaları, bu mahkemelerin görev alanına girmektedir.

d) Bilirkişi Raporlarının Değerlendirilmesi

Bölge Adliye Mahkemeleri, dava sırasında verilen bilirkişi raporlarını değerlendirerek, bunların karar üzerindeki etkisini göz önünde bulundurur. Mahkeme, bilirkişi raporlarının bilimsel ve teknik olarak yeterli olup olmadığını değerlendirir.

e) İstinaf Yargılaması

Bölge Adliye Mahkemeleri, istinaf yargılaması gerçekleştiren mahkemelerdir. İstinaf, bir mahkeme kararının, üst mahkeme tarafından yeniden incelenmesi anlamına gelir. Bu süreçte, bölge adliye mahkemesi, itiraz edilen kararı değerlendirerek, kararı bozma, onama veya değiştirme yetkisine sahiptir.

f) Nihai Karar Verme Yetkisi

Bölge Adliye Mahkemeleri, istinaf süreci sonunda verilen kararlar, temyiz aşamasında Danıştay veya Yargıtay’a taşınmadığı sürece kesinleşir. Bu nedenle, bu mahkemelerin verdiği kararlar, bölge düzeyinde bağlayıcıdır.

3. Bölge Adliye Mahkemelerinin Yapısı

Bölge Adliye Mahkemeleri’nin yapısı, 5235 sayılı kanun ve 6100 sayılı HMK çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu mahkemelerin yapısı aşağıdaki unsurları içerir:

a) Mahkeme Üyeleri

Bölge Adliye Mahkemeleri, genellikle üç hakimden oluşan bir heyet ile yargılama yapar. Ancak, bazı durumlarda, tek hakimle de karar verilebilir. Mahkeme, davanın karmaşıklığına ve önemine göre heyet oluşturarak yargılama yapma yetkisine sahiptir.

b) İdari ve Düzeltici Mahkemeler

Bölge Adliye Mahkemeleri, idari yargı alanındaki mahkemeler ile karıştırılmamalıdır. Bu mahkemeler, yalnızca ceza ve idari olmayan dava türlerine bakar ve genel bir yargı yetkisi taşır. İdari yargıda ise İdare Mahkemeleri ve Bölge İdare Mahkemeleri bulunmaktadır.

c) Coğrafi Dağılım

Bölge Adliye Mahkemeleri, Türkiye’nin farklı bölgelerinde bulunmaktadır. Her bölge, en az bir Bölge Adliye Mahkemesi ile temsil edilmektedir. Bu mahkemeler, coğrafi olarak dağıtılmıştır ve her biri kendi bölgesindeki hukuki uyuşmazlıklara bakar.

d) Kararların Uygulanması

Bölge Adliye Mahkemeleri, verdikleri kararların uygulanmasını sağlamakla da yükümlüdür. Bu, mahkemenin verdiği kararların etkin bir şekilde icra edilmesi anlamına gelir.

4. Bölge Adliye Mahkemelerinin İşleyişi

Bölge Adliye Mahkemeleri’nin işleyişi, 5235 sayılı kanun ve 6100 sayılı HMK çerçevesinde belirlenmiştir. Bu mahkemelerin işleyişi, aşağıdaki aşamalardan oluşur:

a) Dava Açma Süreci

Bölge Adliye Mahkemelerinde dava açmak için öncelikle bir itiraz dilekçesi hazırlanmalıdır. Dilekçede, davanın dayanağı olan hukuki sebepler, talep edilen sonuç ve deliller belirtilmelidir. İtiraz, ilk derece mahkemelerinin vermiş olduğu kararlara karşı yapılmalıdır.

b) Yargılama Usulleri

Bölge Adliye Mahkemelerinde görülen davalarda, yazılı yargılama usulü uygulanır. Mahkeme, tarafların sunduğu dilekçeleri, belgeleri ve delilleri inceleyerek kararını verir. Ayrıca, bilirkişi raporları ve tanık ifadeleri gibi deliller de mahkeme tarafından dikkate alınır.

c) Karar Verme Süreci

Bölge Adliye Mahkemesi, tarafların beyanlarını, delilleri ve bilirkişi raporlarını değerlendirerek karar verir. Mahkeme, itiraz davalarında verilen kararın hukuka uygun olup olmadığını incelerken, gerektiğinde kararını değiştirebilir veya onaylayabilir. Karar, gerekçeli bir şekilde yazılır ve taraflara tebliğ edilir.

d) Karara İtiraz

Bölge Adliye Mahkemesi’nin verdiği karara karşı, Yargıtay’a itiraz edilebilir. İtiraz, belirli süre içinde yapılmalıdır ve itiraz dilekçesinde itirazın dayanağı olan hukuki sebepler belirtilmelidir. Yargıtay, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verilen kararları inceleyerek nihai karar verir.

5. Bölge Adliye Mahkemelerinin Uyguladığı Hukuk Kuralları

Bölge Adliye Mahkemeleri, yargılama sırasında aşağıdaki hukuk kurallarına başvurur:

• 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemeleri Kanunu: Bölge Adliye Mahkemeleri’nin görev, yetki ve yargılama usullerini düzenleyen temel mevzuattır.

• 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK): Genel yargılama usullerini belirleyen bu kanun, Bölge Adliye Mahkemeleri’nin işleyişinde esas alınan hukuki düzenlemeleri içerir.

• Anayasa: Bireylerin hakları ile idarenin eylem ve işlemlerinin hukuka uygunluğu konularında temel ilkeleri belirler.

6. Bölge Adliye Mahkemelerinde Dava Açma Süreci

Bölge Adliye Mahkemelerinde dava açma süreci, bireylerin haklarını arayabilmeleri için önemli bir adımdır. Bu süreç aşağıdaki adımları içerir:

a) İtiraz Dilekçesi Hazırlama

Bölge Adliye Mahkemesinde dava açabilmek için öncelikle bir itiraz dilekçesi hazırlanması gerekmektedir. İtiraz dilekçesinde aşağıdaki unsurların bulunması önemlidir:

• İtiraz dilekçesinin üst kısmında mahkemenin adı, tarafların kimlik bilgileri, adresleri ve telefon numaraları.

• İtirazın konusu ve dayanağı olan ilk derece mahkemesi kararı.

• İtirazın gerekçeleri ve talepler.

• Ekli belgeler ve deliller.

b) Dava Harcı

Dava dilekçesi ile birlikte harç makbuzu da mahkemeye sunulmalıdır. Dava harcı, mahkeme tarafından belirlenen miktarda ödenmelidir. Harç ödenmeden dilekçe kabul edilmez.

c) Dava Dosyasının Takibi

Dava açıldıktan sonra, dava dosyası mahkemeye iletilir ve mahkeme tarafından kayıt altına alınır. Davanın seyri ve durumu, mahkeme tarafından belirlenen tarihlerde takip edilmelidir. Taraflar, duruşmalara katılarak davalarını ifade etme fırsatı bulurlar.

7. Bölge Adliye Mahkemelerinin Önemi

Bölge Adliye Mahkemeleri, Türkiye’de hukukun üstünlüğünü sağlamak ve bireylerin haklarını korumak açısından kritik bir rol oynamaktadır. Aşağıda, Bölge Adliye Mahkemeleri’nin önemini vurgulayan başlıca noktalar bulunmaktadır:

a) Hukukun Üstünlüğü

Bölge Adliye Mahkemeleri, ilk derece mahkemelerinin kararlarını denetleyerek, hukukun üstünlüğünü sağlamakta önemli bir işlev görür. Bu mahkemeler, hukuka aykırı olan kararların düzeltilmesi veya iptal edilmesi yoluyla adaletin yerini bulmasına katkıda bulunmaktadır.

b) Bireylerin Haklarının Korunması

Bölge Adliye Mahkemeleri, bireylerin idareye karşı haklarını koruma görevini üstlenmektedir. Bireyler, mahkemelere başvurarak hukuki güvence arayışında bulunabilirler. Mahkeme, bireylerin adil bir yargı sürecine erişimini sağlamaktadır.

c) Kamu Yönetiminin Denetimi

Bölge Adliye Mahkemeleri, kamu idarelerinin faaliyetlerini denetleyerek, kamu yönetiminin hukuka uygun bir şekilde işlemesini sağlamaktadır. Bu, kamu hizmetlerinin etkin bir biçimde yürütülmesi için büyük bir öneme sahiptir.

8. Sonuç

Bölge Adliye Mahkemeleri, Türkiye’deki adalet sisteminin önemli bir parçası olarak, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların denetimini yaparak bireylerin haklarını korumaktadır. 5235 sayılı kanun ve 6100 sayılı HMK çerçevesinde belirlenen görev ve yetkileri ile bu mahkemeler, hukukun üstünlüğünü sağlamaya yönelik önemli işlevler üstlenmektedir.

Sonuç olarak, Bölge Adliye Mahkemeleri, bireylerin haklarını koruma, kamu yönetimini denetleme ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunma görevini başarıyla yerine getirmektedir. Bu mahkemeler, hukukun üstünlüğünü tesis ederek, bireylerin güven içinde yaşayabilmelerine yardımcı olmaktadır.

Kaynakça

1. 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemeleri Kanunu

2. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu

3. Anayasa

4. Yargıtay içtihatları

5. Güncel hukuki literatür ve makaleler