Danıştay

Danıştayın Görev ve Yetkileri: Kanuni Düzenlemeler ve Mevzuat

Giriş

Danıştay, Türkiye Cumhuriyeti'nin en yüksek idari yargı organı olarak, idarenin hukuka uygunluğunu denetleyen ve idari uyuşmazlıkları çözen bir yargı organıdır. Danıştay, hem yargısal fonksiyonları hem de idari görevleri ile önemli bir denetim mekanizması sağlar. Bu yazıda, Danıştay’ın görev ve yetkileri, ilgili kanun maddeleri ve mevzuat çerçevesinde incelenecektir.

Danıştay’ın Yapısı ve Hukuki Dayanağı

Danıştay'ın görev ve yetkileri, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 2575 sayılı Danıştay Kanunu ve diğer idari yargı mevzuatı ile düzenlenmiştir. Danıştay, idari yargı içinde yer alır ve Anayasa'nın 155. maddesinde Danıştay’a yer verilmiştir. Bu maddede Danıştay'ın yüksek idare mahkemesi olarak görev yaptığı, aynı zamanda belirli durumlarda idari davaları ilk derece mahkemesi sıfatıyla karara bağladığı belirtilmiştir.

Anayasa Madde 155 – Danıştay, idari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme mercii olup, ayrıca kanunla gösterilen belli davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar. Danıştay, idari uyuşmazlıkları çözer ve başbakanlık ile bakanlar kurulunca sorulacak konularda düşüncesini bildirir.

Danıştay'ın Görev ve Yetkileri

Danıştay, hem yargısal hem de idari görevleri olan bir kurumdur. Bu iki ana fonksiyon çerçevesinde görev ve yetkileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Yargısal Görevleri

Danıştay, idari yargı düzeni içinde temyiz mercii ve bazı davalarda ilk derece mahkemesi sıfatıyla görev yapar.

a) Temyiz Merci Olarak Görevleri: Danıştay, idare ve vergi mahkemelerinin vermiş olduğu kararların temyiz incelemesini yapar. İdare mahkemelerinin nihai kararları Danıştay’a temyiz yoluyla getirilebilir. Yargısal görevleri kapsamında Danıştay’ın temyiz incelemesi yaptığı konular, Danıştay Kanunu ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK)’nun 45. maddesi çerçevesinde belirlenir. Buna göre Danıştay, idare ve vergi mahkemelerinin kesin kararlarını inceleyerek bozma, düzeltme ya da onama yetkisine sahiptir.

İYUK Madde 45 – Danıştay, bölge idare mahkemelerinin temyize tabi kararlarını inceleyip hükme bağlar.

b) İlk Derece Mahkemesi Olarak Görevleri: Danıştay, belirli davalarda ilk derece mahkemesi olarak yargılamalar yapar. Danıştay Kanunu’nun 24. maddesi ve İYUK’a göre, bazı davalar doğrudan Danıştay'da açılır. Bu davalar arasında en önemlileri şunlardır:

• Cumhurbaşkanı kararlarına karşı açılan davalar.

• Bakanlar Kurulu kararlarına karşı açılan iptal davaları.

• Kamu hizmetleri imtiyaz sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar.

• Meslekten çıkarma cezalarına karşı açılan davalar.

Danıştay, bu davalarda ilk derece mahkemesi sıfatıyla karar verir ve bu kararlar temyiz edilmek üzere Danıştay İdari veya Vergi Dava Daireleri Kurulu’na götürülebilir.

2. İdari Görevleri

Danıştay, aynı zamanda bir danışma organı olarak çeşitli idari görevler üstlenir. Bu görevler, idarenin işleyişi ile ilgili çeşitli hukuki konularda görüş ve tavsiyeler sunmayı kapsar.

a) Danışma Görevi: Danıştay, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu ve bakanlar tarafından kendisine sorulan hukuki konularda görüş bildirir. Bu danışma görevi, idarenin hukuka uygun şekilde işlem yapmasına katkı sağlar. Özellikle önemli imtiyaz sözleşmeleri veya büyük kamu hizmetlerine ilişkin düzenlemelerde Danıştay’ın görüşüne başvurulabilir.

Danıştay’ın idari görevleri Danıştay Kanunu’nun 42. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre Danıştay, idarenin çeşitli işlemleriyle ilgili hukuki görüş verir ve bu görüşler idari kararların hukuka uygunluğunun denetlenmesinde önemli rol oynar.

Danıştay Kanunu Madde 42 – Danıştay, başkanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerince sorulacak imtiyaz sözleşmelerinin tasarıları ve şartnameleri hakkında düşüncesini bildirir. Ayrıca, kamu hizmetleriyle ilgili olarak kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesi gereği kendisine sorulan hukuki sorunlar hakkında görüş belirtir.

b) İdarenin Denetimi: Danıştay, devletin denetim organlarından biri olarak da idarenin hukuka uygunluğunu denetler. Kamu hizmetlerinin işleyişi, kamu görevlilerinin disiplin cezaları ve idari işlemlerle ilgili düzenlemeler konusunda denetim yapar. Bu görev, idarenin keyfi ya da hukuka aykırı davranışlarının önlenmesi için önemlidir.

İlgili Mevzuat

Danıştay'ın görev ve yetkilerini düzenleyen başlıca kanunlar ve mevzuatlar şunlardır:

• Anayasa'nın 155. maddesi: Danıştay’ın anayasal dayanağını ve genel görevlerini düzenler.

• 2575 sayılı Danıştay Kanunu: Danıştay’ın kuruluşu, işleyişi, görev ve yetkilerini ayrıntılı olarak düzenler.

• 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK): Danıştay’ın yargılama usulü ve temyiz yetkilerine ilişkin düzenlemeleri içerir.

• Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu: Danıştay'ın idari yargının işleyişine yönelik içtihatları birleştirmesi ve yargı içtihatlarının uyumlu hale getirilmesi görevini üstlenir.

Danıştay İçtihatları Birleştirme Görevi

Danıştay, idari yargı kararlarının tutarlı olmasını sağlamak amacıyla İçtihatları Birleştirme Kurulu aracılığıyla içtihatları birleştirir. Bu görev, farklı mahkemeler arasında çıkan çelişkili kararların önüne geçilmesini sağlar. Danıştay'ın içtihatları birleştirme kararı, tüm idari mahkemeler için bağlayıcıdır ve yargı birliğini sağlar.

Danıştay Kanunu Madde 39 – Daireler arasında meydana gelen içtihat farklılıklarını gidermek amacıyla İçtihatları Birleştirme Kurulu oluşturulur.

Danıştay’ın Kararlarının Bağlayıcılığı ve Temyiz

Danıştay’ın temyiz merci olarak verdiği kararlar, idare ve vergi mahkemeleri için bağlayıcıdır. Danıştay, ilk derece mahkemesi sıfatıyla verdiği kararların temyiz edilmesi durumunda kendi içinde temyiz incelemesi yapılır. Danıştay İdari veya Vergi Dava Daireleri Kurulu, temyiz incelemesini yaparak nihai kararı verir.

Profesyonel Hukuki Yardımın Önemi

Danıştay'a başvuru ve yargılama süreçleri, idari hukukun karmaşık yapısı nedeniyle uzmanlık gerektiren bir alandır. Danıştay’da açılacak davalarda hukuki prosedürlerin doğru bir şekilde izlenmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için profesyonel hukuki destek almak büyük önem taşır. Özellikle idari işlemlerin iptali, kamu görevlilerine uygulanan disiplin cezaları ve kamu hizmetlerine ilişkin uyuşmazlıklar gibi konularda tecrübeli bir avukattan yardım almak, dava sürecinin başarılı bir şekilde yürütülmesini sağlar.

Sonuç

Danıştay, Türkiye’de idari yargının en üst organı olup hem yargısal hem de idari fonksiyonlarıyla idarenin hukuka uygunluğunu denetler. Yargısal görevlerinde temyiz merci olarak idare ve vergi mahkemelerinin kararlarını denetleyen Danıştay, belirli davalarda ilk derece mahkemesi sıfatıyla da görev yapar. İdari görevleri kapsamında ise idareye hukuki görüş bildirme ve idarenin hukuka uygun hareket etmesini