Görev

Görev Kavramı

Hukuk sistemimizde görev, bir davanın hangi derece ve türdeki mahkemede görüleceğini belirleyen kuralları ifade eder. Bu kavram, mahkemelerin hangi tür uyuşmazlıklarla ilgileneceğini ve hangi mahkemenin yetkili olduğunu belirleyen kurallardan farklıdır. Görevli mahkeme, uyuşmazlığın mahiyetine göre kanunen davaya bakma yetkisine sahip olan mahkemedir.

Görev kavramı, davanın hangi mahkemede açılacağını belirlerken, yer bakımından değil, mahkemenin türü ve derecesi açısından bir ayrım yapar. Bir dava, kural olarak ya asliye hukuk mahkemesi gibi genel görevli mahkemelerde ya da aile mahkemesi gibi özel görevli mahkemelerde görülür.

Hukuki Dayanak

Görev kavramı, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)'nda düzenlenmiştir. Ayrıca, 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun gibi başka kanunlar da görevli mahkemelerin düzenlenmesinde önemli rol oynar.

HMK Madde 1: Bu maddeye göre, mahkemelerin görevi, kanunla belirlenir. Yani, mahkemelerin hangi tür davalara bakacağı yasayla belirlenmiş olup, taraflar bu konuyu kendi iradeleriyle değiştiremezler.

HMK Madde 2: Görevi belirlerken, davanın konusuna, değerine veya niteliğine bakılır. Hukuk davalarında kural olarak asliye hukuk mahkemesi genel görevli mahkemedir. Ancak, kanun başka bir mahkemeyi görevli kılmışsa, dava o özel görevli mahkemede açılmalıdır.

Görevli Mahkemeler Nasıl Belirlenir?

Görevli mahkemeyi belirleyen kurallar, davanın konusuna ve niteliğine göre değişiklik gösterir. Genel olarak görevli mahkemeler şu şekilde sınıflandırılır:

1. Genel Görevli Mahkemeler: Asliye hukuk mahkemesi, genel görevli mahkemedir. Kanunda aksine bir düzenleme yoksa, dava asliye hukuk mahkemesinde açılır (HMK Madde 2).

2. Özel Görevli Mahkemeler: Kanun bazı uyuşmazlıklar için özel mahkemeler öngörmüştür. Örneğin:

   • Aile Mahkemesi: Aile hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda görevlidir.

   • İş Mahkemesi: İş hukukundan kaynaklanan davalar için görevli mahkemedir.

   • Tüketici Mahkemesi: Tüketici uyuşmazlıklarında görevlidir.

3. Değer veya Konu Bakımından Görevli Mahkemeler: Bazı davalarda, davanın konusu veya değerine göre görevli mahkeme belirlenir. Örneğin, belirli bir parasal değerin altındaki davalar için sulh hukuk mahkemesi görevlidir.

HMK Madde 4: Bu maddeye göre, sulh hukuk mahkemesi, kanunda belirtilen konularla sınırlı olmak üzere bazı özel davalarda görevlidir. Örneğin, kira sözleşmelerine ilişkin davalar sulh hukuk mahkemesinde görülür.

Görevli Olmayan Mahkemede Dava Açılırsa Ne Olur?

Eğer bir dava, görevli olmayan bir mahkemede açılırsa, mahkeme kendiliğinden görevsizlik kararı verir (HMK Madde 114). Görev, kamu düzenine ilişkin bir konu olduğundan, taraflar arasında bir anlaşma ile değiştirilemez ve görev itirazı yapılmasa bile mahkeme görev hususunu resen incelemek zorundadır.

HMK Madde 114/1'de görev, dava şartları arasında sayılmıştır. Bir davanın görülebilmesi için görevli mahkemede açılması gerekir. Aksi halde mahkeme görevsizlik kararı vererek, dosyayı görevli mahkemeye gönderir.

HMK Madde 20'ye göre, mahkeme görevsizlik kararı verdiğinde, dosya, görevli mahkemeye gönderilir. Ancak, davanın baştan başlaması gibi bir durum söz konusu olmaz; dava kaldığı yerden devam eder.

Görev Kuralları Neden Önemlidir?

Görev kuralları kamu düzenine ilişkin olduğundan, mahkeme kendiliğinden görevli olup olmadığını inceler ve görevli değilse görevsizlik kararı verir. Bu nedenle, davacı dava açarken dikkatle görevli mahkemeyi belirlemeli, aksi takdirde süreç uzayabilir ve dava yeniden başka bir mahkemeye gönderilebilir.

Görev İle İlgili Kanun Maddeleri

• HMK Madde 1: Mahkemelerin görevi kanunla belirlenir.

• HMK Madde 2: Asliye hukuk mahkemesi, genel görevli mahkemedir.

• HMK Madde 4: Sulh hukuk mahkemesi, belirli davalarda görevlidir.

• HMK Madde 114: Görev, dava şartlarından biridir.

• HMK Madde 20: Görevsizlik kararı verildiğinde, dava görevli mahkemeye gönderilir.

Sonuç

Görevli mahkemenin belirlenmesi, davanın usulüne uygun olarak yürütülmesi açısından hayati öneme sahiptir. Davacı, açacağı davanın görevli mahkemesini doğru belirlemediği takdirde, davanın reddi veya görevsizlik kararıyla karşılaşabilir. Görev kuralları kamu düzenine ilişkin olup, bu kurallar taraflarca değiştirilemez. Bu sebeple, dava açmadan önce hangi mahkemenin görevli olduğunu belirlemek, davanın sağlıklı ilerlemesi açısından kritik bir adımdır.

Hukuki Yardımdan Faydalanmanın Önemi

Hukuki süreçler karmaşık yapılar içerir ve özellikle görevli mahkemenin belirlenmesi gibi usuli konular, dava sürecinin başında doğru şekilde ele alınmazsa, hak kayıplarına ve zaman kaybına neden olabilir. Bu nedenle, bir davanın doğru mahkemede açılması ve doğru bir stratejiyle yürütülmesi için hukuki yardım almak büyük önem taşır.

Bir avukat ya da hukuki danışman, görevli mahkeme ve yetki gibi teknik konularda uzmanlaşmış olup, hukuki haklarınızı en iyi şekilde savunmanıza yardımcı olur. Yanlış mahkemede dava açmak gibi usul hatalarından kaçınarak, dava sürecinin en etkin şekilde yönetilmesi sağlanır. Böylece, hem dava sürecinin uzaması önlenir hem de haklarınızı en iyi şekilde koruma fırsatı elde edersiniz.