Sözleşme Hazırlarken Göz Önünde Bulundurulması Gereken Kritik Noktalar

Sözleşme Hazırlarken Göz Önünde Bulundurulması Gereken Kritik Noktalar

Sözleşmeler, bireyler ve işletmeler arasındaki hukuki ilişkileri düzenleyen temel belgelerdir. İyi hazırlanmış bir sözleşme, tarafların haklarını, yükümlülüklerini ve sorumluluklarını belirleyerek olası uyuşmazlıkların önüne geçebilir. Bu yazıda, sözleşme hazırlarken göz önünde bulundurulması gereken kritik noktalar detaylı bir şekilde ele alınacak, Türkiye'deki yasal çerçeve ve ilgili kanun maddeleri de dahil edilecektir.

1. Sözleşmenin Temel Unsurları

Bir sözleşmenin geçerliliği için belirli temel unsurların bulunması gerekmektedir. Bu unsurlar Türk Borçlar Kanunu’na (TBK) göre şu şekildedir:

• Taraflar: Sözleşmenin hangi taraflar arasında yapıldığı açıkça belirtilmelidir.

• Konusu: Sözleşmenin konusu, tarafların üzerinde anlaşmaya vardığı eylem veya edim olmalıdır.

• Karşılıklı Rıza: Taraflar arasında irade beyanı ile rıza birliği sağlanmalıdır.

• Hukuka Aykırılık: Sözleşmenin konusu hukuka uygun olmalıdır. TBK'nın 27. maddesi uyarınca, hukuka aykırı bir sözleşme geçersizdir.

2. Sözleşme Türleri

Sözleşmeler, hukuki niteliğine göre farklı türlerde olabilir. Her tür sözleşme, farklı düzenlemelere ve şartlara tabi olabilir. İşte bazı yaygın sözleşme türleri:

• Hizmet Sözleşmeleri: Bir tarafın hizmet sunmayı, diğer tarafın ise bu hizmet karşılığında ücret ödemeyi taahhüt ettiği sözleşmelerdir. (TBK m. 394)

• Satış Sözleşmeleri: Malların bir tarafça satılması, diğer tarafça satın alınması üzerine kurulu sözleşmelerdir. (TBK m. 194)

• Kira Sözleşmeleri: Bir malın bir tarafa, belirli bir süre için, kullanım hakkının verilmesi üzerine kurulu sözleşmelerdir. (TBK m. 299)

• Bağışlama Sözleşmeleri: Bir tarafın, malvarlığından bir kısmını karşılıksız olarak diğer tarafa devretmeyi taahhüt ettiği sözleşmelerdir. (TBK m. 292)

3. Tarafların Belirlenmesi

Sözleşmenin geçerliliği için tarafların kimliği ve hukuki statüsü çok önemlidir. Taraflar, gerçek veya tüzel kişiler olabilir. Tarafların belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken noktalar:

• Kimlik Bilgileri: Tarafların tam adı, adresi ve iletişim bilgileri sözleşmede açıkça belirtilmelidir.

• Temsil Yetkisi: Eğer taraflar tüzel kişilikse, temsilcilerin yetki durumları kontrol edilmelidir. (Türk Ticaret Kanunu, m. 397)

4. Sözleşmenin Konusu

Sözleşmenin konusu, tarafların üzerinde anlaştıkları edim veya eylemi ifade eder. Bu kısımda dikkat edilmesi gerekenler:

• Açıklık: Sözleşmenin konusu açık bir şekilde tanımlanmalıdır. Tarafların neyi taahhüt ettiği net bir şekilde belirtilmelidir.

• Hukuka Uygunluk: Sözleşme konusu hukuka aykırı olmamalıdır. (TBK m. 27)

5. Sözleşme Şartları

Sözleşme şartları, tarafların yükümlülüklerini belirleyen unsurlardır. Şartlar, sözleşmenin kapsamını ve içeriğini oluşturur. Önemli noktalar:

• Yükümlülükler: Her iki tarafın da yerine getirmesi gereken yükümlülükler açıkça belirtilmelidir.

• Ödeme Koşulları: Ödeme tarihleri, miktarları ve yöntemleri net bir şekilde tanımlanmalıdır.

• İfa Koşulları: Yükümlülüklerin ifa şekli ve süresi belirlenmelidir.

6. Cezai Şartlar

Sözleşmede, tarafların yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda uygulanacak cezai şartlar belirlenebilir. Bu cezai şartlar, sözleşmenin ihlal edilmesi durumunda, tazminat talep etme hakkını etkileyebilir. Önemli maddeler:

• Cezai Şartın Tanımı: Cezai şart, taraflardan birinin sözleşmeye aykırı davranması durumunda ödenmesi gereken bir bedeldir. (TBK m. 179)

• Hukuka Aykırılık: Cezai şartın, sözleşmenin genel hukuka uygunluğuna aykırı olmaması gerekmektedir.

7. Sözleşmenin Süresi

Sözleşmenin süresi, tarafların yükümlülüklerini ne kadar süreyle yerine getireceklerini belirler. Dikkat edilmesi gereken noktalar:

• Süre Tanımı: Sözleşmenin ne zaman başlayacağı ve sona ereceği açıkça belirtilmelidir.

• Uzatma Koşulları: Eğer sözleşmenin uzatılması planlanıyorsa, uzatma koşulları da belirtilmelidir.

8. Sözleşmenin Feshi

Sözleşmenin feshi, taraflardan birinin sözleşmeyi sona erdirme hakkını kullanması durumudur. Bu kısımda göz önünde bulundurulması gerekenler:

• Fesih Şartları: Sözleşmenin hangi şartlar altında feshedilebileceği belirtilmelidir. (TBK m. 124)

• Bildirim Süreleri: Tarafların sözleşmeyi feshetme durumunda yapması gereken bildirim süreleri açıkça tanımlanmalıdır.

9. Uyuşmazlık Çözümü

Sözleşmelerde, taraflar arasındaki uyuşmazlıkların nasıl çözüleceğine dair hükümler de yer almalıdır. Uyuşmazlık çözüm yolları:

• Arabuluculuk: Taraflar, uyuşmazlık durumunda arabuluculuk yoluna gidebilir. (6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu)

• Tahkim: Taraflar, uyuşmazlıklarını tahkim yoluyla çözmeyi tercih edebilir. (TBK m. 419)

• Mahkeme: Uyuşmazlıkların mahkemede çözüleceği belirtilmeli ve hangi mahkemelerin yetkili olduğu açıkça ifade edilmelidir.

10. Geçerlilik Koşulları

Sözleşmenin geçerliliği için belirli koşulların sağlanması gerekmektedir. Bu koşullar:

• Rıza: Tarafların irade beyanıyla rıza göstermesi gerekmektedir. (TBK m. 1)

• Ehliyet: Tarafların, hukuki ehliyete sahip olması gerekmektedir. (TBK m. 11)

• Şekil: Bazı sözleşmelerin geçerliliği için belirli bir şekil şartına ihtiyaç olabilir (örneğin, taşınmaz satış sözleşmeleri). (TBK m. 2)

11. Sözleşmenin İhlali ve Sonuçları

Sözleşmenin ihlali, tarafların yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumudur. İhlal durumunda tarafların hakları ve yükümlülükleri:

• Tazminat: Sözleşmenin ihlal edilmesi durumunda, mağdur taraf tazminat talep etme hakkına sahiptir. (TBK m. 100)

• İfa: Taraf, sözleşme yükümlülüğünün ifasını talep edebilir. (TBK m. 108)

12. Sözleşmenin Revizyonu

Zamanla değişen koşullar nedeniyle sözleşmenin revize edilmesi gerekebilir. Revizyon sürecinde dikkat edilmesi gerekenler:

• Revizyon Şartları: Sözleşmenin hangi koşullarda revize edileceği belirtilmelidir.

• Tarafların Onayı: Revizyonlar, tarafların karşılıklı rızası ile yapılmalıdır.

13. Sözleşme Taslağı

Sözleşme hazırlanırken, bir taslak oluşturmak önemlidir. Taslak, tarafların üzerinde anlaşacağı unsurları belirlemek için kullanılabilir. Taslakta dikkate alınması gereken noktalar:

• Ön Taslak: İlk taslak oluşturulurken, temel unsurlar ve şartlar açıkça belirtilmelidir.

• Geri Bildirim: Tarafların taslak üzerinde geri bildirimde bulunması sağlanmalıdır.

14. Sözleşmenin İmzalanması

Sözleşme, tarafların imzası ile geçerlilik kazanır. İmza sürecinde dikkat edilmesi gerekenler:

• İmza Yerleri: Sözleşmede her tarafın imza atacağı yer açıkça belirtilmelidir.

• Tanıklar: Gerekirse, sözleşmeye tanıkların imzası eklenebilir.

15. Sözleşmenin Saklanması

Sözleşme imzalandıktan sonra, her iki tarafın da birer kopyasını saklaması önemlidir. Saklama süreçleri:

• Dijital Kopya: Sözleşmenin dijital kopyasının güvenli bir yerde saklanması önerilir.

• Fiziksel Kopya: Fiziksel kopyanın, kolay ulaşılabilir bir yerde saklanması önemlidir.

16. Sonuç

Sözleşme hazırlarken dikkat edilmesi gereken kritik noktalar, tarafların haklarını korumak ve olası uyuşmazlıkları önlemek açısından büyük önem taşımaktadır. İyi bir sözleşme, her iki taraf için de açık, net ve hukuka uygun bir şekilde düzenlenmiş olmalıdır. Türkiye'deki yasal düzenlemeler, sözleşme hazırlarken dikkate alınması gereken önemli noktaları belirlemekte ve sözleşmenin geçerliliği için gereken şartları ortaya koymaktadır.

Hukuki danışmanlık alarak profesyonel bir avukat eşliğinde sözleşme hazırlamak, tarafların haklarını koruma ve olası sorunları önleme açısından en etkili yoldur. Sözleşmeler, hukuki ilişkilerin temeli olup, doğru ve dikkatli bir şekilde hazırlanmalıdır.